KARS PUSULA / ADEM ALP
Uzm. Dr. Korkmaz "Çocuklar da Yatak Islatma" hakkında açıklamada bulundu. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Serpil Korkmaz, Çocuklarda büyüme-gelişme süreciyle birlikte günlük yaşam alışkanlıklarının oluşturulması ve düzenlenmesi gündeme gelir. Bu doğrultuda kendi başına beslenme eğitimi, uyku düzeni eğitimi ve tuvalet eğitimi gibi konular, çocuğun kişisel özellikleri ve yaşına uygun şekilde değerlendirilmelidir. Bu süreç esnasında yaşanan çeşitli aksaklıklar veya sağlık sorunlarının etkisiyle yaşam kalitesini olumsuz etkileyen problemler meydana gelebilir. Çocuklarda sık görülen bu problemlerden biri yatak ıslatmadır.
-Çocuklarda Yatak Islatma Nedir?
Uzm. Dr. Korkmaz, Yatak ıslatma veya enürezis nokturna; geceleri çocuklarda mesane kontrolünün kaybedilmesine bağlı kontrolsüz idrar yapma durumudur. Yatak ıslatma, belirli bir yaşa kadar çocuklarda normal kabul edilen ve tuvalet eğitim sürecinin bir parçası olarak görülen bir durumdur. Bununla birlikte, daha büyük yaşlarda görülen yatak ıslatma sorunu ise belirli sağlık problemlerine işaret edebilen önemli bir konudur ve detaylı incelemeyi gerektirir. Yatak ıslatma sorunu erkek ve kız çocuklarda özellikle 3 ila 5 yaşları arasında sık görülmekle birlikte; erkeklerde daha ileri yaşlara kadar devam edebilir. Ailede yatak ıslatma öyküsü olan çocuklarda yatak ıslatma sorunu gelişme riski toplumun geri kalanına göre yüksektir. Aynı şekilde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda yatak ıslatma sorununa daha sık rastlanır. Yatak ıslatma problemi özellikle çocukluk çağının ileri dönemlerinde dikkatle ele alınması gereken bir sorundur. Problemin kontrol altına alınması için uygulanacak çeşitli tedbirlerin yanında ailenin çocuğa destek olması, çocuğu cezalandırmak yerine çözüme yönelik cesaretlendirmesi, ebeveyn-çocuk iş birliği ile çözüm yollarının aranması ve gerekli hallerde sağlık profesyonellerinden yardım alınması oldukça önemlidir.
Yatak Islatma Neden Olur?
Yatak ıslatma erken yaştaki çocuklarda büyüme ve gelişmenin bir parçası olarak normal kabul edilse de, bazı fiziksel ve psikolojik sağlık problemleri daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde yatak ıslatma yaşanmasına sebep olabilir.
Mesane Hacminin Küçük Olması: Yapısal olarak küçük bir mesaneye sahip bireylerde, gün boyunca böbreklerde üretilen idrar mesanede hızla dolarak idrar yapma ihtiyacını tetikler. Bu koşulda mesane kontrolü zorlaşacağından yatak ıslatma meydana gelebilir.
İdrar Yolu Enfeksiyonu: İdrar yollarında gerçekleşen iltihaplanmalar mesane kontrolünü aksatarak yatak ıslatmayla sonuçlanabilir.
Stres: Korku, güvensizlik, duygu durumu bozukluğu, psikolojik travma gibi durumlara bağlı stres halinde hem mesane kasılması artar hem de idrar üretiminde artış yaşanır ve sonuçta idrar kaçırma görülebilir.
Nörolojik Problemlerin Geç Dönemleri: Mesanenin kontrolünden sorumlu beyin dokularının inme gibi çeşitli nörolojik rahatsızlıklar sonucunda tahrip olması, yatak ıslatmaya neden olabilir.
Diyabet (Şeker Hastalığı): Kontrol edilmeyen diyabet hastalığında, kan şekerinin çok yükselmesi idrardaki şeker miktarını da artırarak daha fazla su kaybına sebebiyet verebilir. Bu ise idrar miktarını yükselterek mesane kapasitesinin zorlanmasına ve sonuçta idrar kaçırmaya yol açabilir.
Diabetes Insipidus veya ADH Hormonu Yetersizliği: Vücutta su dengesini sağlayan esas hormon, hipofiz bezinden salgılanan ADH hormonudur. Bu hormonun yetersiz üretilmesine sebep olan hastalıklarda böbreklerde su emilimi azalır ve idrarla birlikte bol miktarda su kaybedilir. Bu ise yatak ıslatma ile kendini gösterebilir.
Uyku Apnesi: Uyku esnasında solunumun belirli bir süre boyunca durmasına apne adı verilir. Apne genel olarak sağlıklı insanlarda da görülmekle birlikte, sıklığı ve süresi arttığında belirli rahatsızlıklara yol açar. Çocuklarda özellikle bademciklerde veya geniz etinde büyüme sonucu uyku apnesi izlenebilir. Yatak ıslatma davranışı uyku apnesinin bir belirtisi olabilir.
Kabızlık: Uzun süreli kabızlık durumunda, dışkılama kontrolünden sorumlu kaslarda fonksiyon kaybı meydana gelebilir. Aynı kas grubu mesane kontrolü ile ilişkili olduğundan kabızlığa geceleri yatak ıslatma da eşlik edebilir.
Yatak Islatma Hangi Belirtilerle Tanınır?
Daha çok 3-7 yaş arasındaki çocuklarda görülen yatak ıslatma, mesane kontrolünün oluşmasını destekleyen tuvalet eğitimi ve uyku düzeninin sağlanmasıyla birlikte giderilir. Ancak aşağıdaki belirtilerin varlığında yatak ıslatma anormal kabul edilir ve bir hekime başvurulması gerekebilir:
- 7 yaşından büyük çocuklarda yatak ıslatmanın devam etmesi,
- Yatak ıslatma davranışının giderilmesinden birkaç ay sonra tekrar yeniden başlaması,
- İdrar yaparken yanma şikayetinin olması,
- Gün içinde sık idrara çıkma,
- Sık sık susama,
- İdrar renginde koyulaşma,
- Kanlı idrar veya pembe renkli idrar yapma,
- İdrar kaçırmaya kabızlığın eşlik etmesi,
- Uykuda horlama veya solunumun belli aralıklarla uzun süreli durması.
Çocuklarda Yatak Islatma Tanısı Nasıl Konur?
Yatak ıslatma davranışı ile ilişkili olabilen rahatsızlıkların tespit edilebilmesi için hekim değerlendirmesi ile beraber bazı radyolojik ve laboratuvar tetkiklerinden yararlanılması gerekebilir. Bu kapsamda yatak ıslatma problemi olan çocuklarda tanının kesinleştirilmesi için kullanılabilen yöntemler:
- Tam idrar tetkiki,
- Böbrek fonksiyon testleri,
- Endokrinolojik problemlerin tespiti için hormon testleri,
- İdrar yolunun değerlendirilmesinde kullanılan röntgen veya tomografi teknikleri,
- Uyku apnesi tanısına yönelik uyku testi.
Yatak Islatmanın Tedavisi Nasıl Yapılır?
Yatak ıslatma görülen çocuklarda bu problem sıklıkla kendi kendini sınırlama eğilimindedir ve büyüme-gelişme sürecinde kendiliğinden düzelir. Ancak patolojik tipte olan yatak ıslatma vakalarında, öncelikle altta yatan nedenin belirlenmesi sorunun çözümünde önemlidir. Bunun dışında görülen yatak ıslatmalarda ise çocuğun yaşam kalitesinin etkilenme düzeyine göre yapılacak çeşitli yaşam tarzı değişiklikleri ve tedbirlerle sorunun kontrol altına alınması mümkün olabilir. Yatak ıslatma davranışı gösteren çocuklarda problemin giderilmesinde uygulanabilen tedbirler :
- Özellikle yatmadan önce sıvı tüketimi, gün içinde kafein tüketimi gibi idrar miktarını artıracak beslenme davranışlardan kaçınılmalıdır.
- Yatmadan önce iki kez tuvalete giderek mesanenin tam boşaltılması temin edilebilir. Aynı şekilde çocuğa gece tuvalete gitmenin normal olduğu anlatılarak, tuvaleti geldiğinde gitmesi teşvik edilmelidir. Gece tuvalete gitmekten çekinen çocuklar için gece lambaları ile tuvalete gitmek daha ulaşılabilir bir hale getirilebilir.
- Çocuk gün içinde de tuvaletini tutma davranışı sergileyebilir ve gece idrara sıkışabilir. Bu nedenle gün içinde de tuvalet ihtiyacının giderilmesi için çocuk teşvik edilmelidir.
- Nem algılayıcı alarm sistemleri yararlı olabilir. Pille çalışan, çocuğun kıyafetine takılabilen bu ufak cihazlar, gece idrar kaçırma durumunda alarm verir. Bu sayede çocuk, alarm veya yanında bulunan yakını sayesinde uyandırılabilir ve tuvalete gitmesi sağlanabilir. Nem algılayıcı alarm sistemlerinin kullanılması ile çocuk mesane kontrolünü öğrenir ve yatak ıslatma davranışı giderilir.
- Yaşam tarzı değişikliklerine rağmen devam eden problemlerde hekim tarafından ilaç tedavisi başlatılabilir. Bu kapsamda gece idrar üretiminin azalmasını sağlayan ve mesane kasılmalarını azaltan ilaçlar sorunun çözülmesinde faydalı olabilir.
- Altta yatan probleme yönelik uygulanacak tedavi yöntemleri ile yatak ıslatma probleminin önüne geçilebilir. Kabızlık problemi olan çocuklarda uygun beslenme rejimleri ve ilaç tedavisinin uygulanması gerekebilir. Uyku apnesi olan çocuklarda ise detaylı kulak-burun-boğaz muayenesi yapılması ve gerekirse cerrahi girişim yapılması söz konusu olabilir. İdrar yolu enfeksiyonu olanlarda antibiyotik tedavisine başlanması gerekebilir.
